Op 27 april 2018 gingen de Franse politicoloog Yves Sintomer en de Chinese politicoloog Wang Shaoguang met elkaar in gesprek over loting. Dit vond plaats aan de Universiteit van Shandong en werd geleid door Daniel Bell, hoofd van de faculteit voor politieke wetenschappen en bestuur aan deze universiteit. Zowel Sintomer als Wang zijn vooraanstaande deskundigen op het gebied van loting; Sintomer heeft meerdere boeken over loting op zijn naam staan; Wang bracht in 2018 in het Chinees het boek Democracy, Republic and Sortition: From Athens to Venice uit. Hieronder volgt een samenvatting van de belangrijkste gesprekspunten.
- Zowel Sintomer als Wang zien loting, waarmee natuurlijk ook altijd het bijbehorende deliberatieve proces bedoeld wordt, als een systeem dat in veel opzichten een goed systeem is om beslissingen te nemen, maar niet als een systeem dat als enige gebruikt zou moeten worden. Op sommige terreinen zouden bepaalde vormen van verkiezingen of meritocratie beter kunnen werken.
- Sintomer vindt loting geschikt voor alle bestuursniveaus, van lokaal tot en met supranationaal. Het moet dan wel gaan om het loten van volksvertegenwoordigers, dus niet van bestuurders zoals bijvoorbeeld ministers. Als er een gelote kamer deel zou gaan uitmaken van een parlement, naast een gekozen kamer, zou het volgens hem echter wel om een zeer groot aantal gelote burgers moeten gaan: meerdere duizenden, waarbij deelgroepen zich zouden moeten richten op specifieke problemen, zoals klimaatverandering, de kieswet of grondwetswijzigingen. Deze gelote kamer zou wetsvoorstellen moeten opstellen, maar op sommige terreinen ook beslissingsbevoegd moeten zijn, en veto's moeten kunnen uitspreken, of referenda in het leven moeten kunnen roepen. Ook zouden burgerjury's politici moeten kunnen beoordelen als zij worden beschuldigd van wangedrag, omdat je dit niet kunt toevertrouwen aan andere politici.
- Ook Wang vindt dat loting uitstekend op alle bestuursniveaus - en dus ook de hoogste niveau - kan worden toegepast; waar het om gaat, is voor welk soort probleem loting wel of niet geschikt is. Wang vindt loting sowieso bij uitstek geschikt voor 'spelregel'-bepaling, dus zaken die de kieswet en de grondwet betreffen. Gekozen politici zouden als spelers nooit zelf over hun spelregels moeten kunnen gaan; dat kun je veel beter aan gelote burgers overlaten. Wang aarzelt erover of deze gelote burgers ook daadwerkelijk de knoop zouden moeten kunnen doorhakken. Misschien wel, maar hij ziet ook een goede mogelijkheid in een combinatie met een referendum, waarbij de hoogte van de drempel, bijvoorbeeld 50 procent voorstanders, of juist hoger, een belangrijk punt is. Naast framework issues (spelregelbepaling) zouden bepaalde specific issues geschikt zijn om aan gelote burgers over te laten, afhankelijk van het bestuursniveau. Verkeer op lagere niveaus, maar bijvoorbeeld immigratie op het nationale niveau. Wang vindt loting duidelijk niet geschikt voor de selectie van leiders. Leiding geven aan implementatieprocessen is gespecialiseerd werk. Maar ook verkiezingen vindt Wang een ongeschikt proces voor de selectie van een leider. Hij ziet veel in de meritocratische wijze zoals de Chinese communistische partij die toepast: bestuurders beginnen op het laagste niveau, en kunnen dan steeds promotie maken naar een hoger niveau.
- Sintomer is het hier in grote lijnen mee eens: bij het vaststellen van de spelregels is onpartijdigheid belangrijk, en dan is loting een goed idee. Daarbij tekent hij aan dat voor ruimtelijke planningsvraagstukken loting alleen goed kan worden ingezet als gelote burgers kunnen kiezen uit verschillende alternatieven die al door deskundigen vooraf zijn opgesteld. Ook waar het lange termijn zaken betreft, en de belangen van de komende generaties dus een belangrijke rol spelen, is loting volgens hem een betere procedure dan de steeds op de korte termijn gerichte verkiezingen.
- Wang vult aan dat je bestuurders van min of meer gelijke geschiktheid wel door loting kunt toewijzen aan bijvoorbeeld bepaalde regio's, en dat dat vroeger in China en in het Romeinse Rijk ook gebeurde. Dan gebruik je dus een combinatie van meritocratie en op een bepaalde manier ook loting.
- Over een ander onderwerp, of gelote burgers geschikt zouden zijn om te bepalen om wel of niet oorlog te gaan voeren, kan Sintomer zich voorstellen dat gelote burgers daar geschikter voor zouden kunnen zijn, maar is Wang uitgesprokener: wellicht zou je dit beter aan gelote burgers over kunnen laten, dan aan beroepspolitici.
- Wang benadrukt dat er naast verkiezingen en loting meerdere vormen van democratie zijn. De mass line, waarbij leiders feedback vragen aan de bevolking en hun beleid daarop aanpassen, zoals toegepast in China, ziet hij als zo'n vorm. Het lijkt hem dan wel belangrijk dat die feedback betrouwbaar is, en om dat te waarborgen kan loting worden ingezet.
- Over de vraag of cultuurverschillen een rol spelen bij het slagen van politieke innovaties, denkt Sintomer dat het belangrijk is om sowieso niet te radicaal te werk te gaan, maar ook niet stil te blijven staan. Het Westen heeft de mogelijkheid om terug te grijpen op de traditie van loting in het oude Athene. Wang vult aan dat cultuur niet statisch, maar divers en kneedbaar is. Ook is veel kennis over loting in het politieke verleden door onderzoek boven tafel gekomen. Soortgelijk onderzoek in China, ook naar deliberatieve democratie, kan wellicht ook bepaalde aanknopingspunten bieden. Langs de traditie van deliberatieve democratie volgt het gebruik van loting dan weer als meest geschikte manier van deelnemersselectie.
- Zijn de huidige verkiezingen voor Chinese schoolbesturen/ouderraden een goed idee? Het lijkt Wang een beter idee om hier loting voor in te zetten. Loting lijkt hem overigens ook geschikter voor het bestuur op het Chinese platteland, waar de dorpen nu worden bestuurd door gekozenen. Sowieso lijkt het hem een goed idee om klein te beginnen met loting en deliberatieve democratie, dus dichtbij het leven van alledag. Daarbij zou je ook kunnen denken aan VvE's.
- Sintomer en Wang maken onderscheid tussen twee soorten boeken over loting: activistische boeken en wetenschappelijke boeken. Beide soorten boeken hebben hun eigen rol en beide zijn ze van belang. Tegen Verkiezingen vinden beiden een uitstekend activistisch boek, maar wetenschappelijk gezien is het volgens hen een slecht boek.
- Op een vraag uit het publiek antwoordt Sintomer dat een groot voordeel van loting een veel grotere deelname van vrouwen is, vergeleken met de huidige, reguliere manier van besturen in het Westen en China. De samenstelling van gelote burgerraden lijkt immers op die van de samenleving als geheel.
Bron: Dialogue on Sortition with Professors Wang Shaoguang and Yves Sintomer, Danielabell.com
Zie ook: Wang Shaoguang: Representative and Representational Democracy, Part 2, Equalitybylot.com