Onlangs schreef de Franse politicoloog Dimitri Courant, gespecialiseerd in loting, een artikel waarin hij vooruitblikt op de toekomst van loting en deliberatieve democratie. Op welke manieren kan loting een vast onderdeel gaan uitmaken van onze 'representatieve electocratie'? Courant onderscheidt vier scenario's. Kort samengevat:
1) Hybride democratie: een mengeling van deliberatieve, participatieve, actieve, electorale en directe democratie. Eigenlijk dus het Ierse model, waarin gekozenen de agenda bepalen, geloten op verzoek met voorstellen komen en zowel gekozenen als kiezers daarover beslissen, respectievelijk in het parlement en door middel van referenda.
2) Raadpleging van geïnformeerde burgers: gekozen politici kiezen het onderwerp waarover ze gelote burgers raadplegen. De gelote burgers adviseren na uitvoerige beraadslaging de gekozen politici, die het gegeven advies al dan niet ten uitvoer brengen. Gelote burgers kunnen zo door gekozen politici gebruikt worden om groepen met bepaalde door hen ongewenste 'populistische' of 'radicale' standpunten buitenspel te zetten.
3) Gelote burgers op het pluche: alles blijft bij het oude, behalve dat op de plekken van gekozen politici nu gelote burgers komen te zitten. Op deze manier vertegenwoordigt een zogenaamd superieure groep burgers het volk, wat echter juist indruist tegen de principes van bescheidenheid en horizontaliteit van loting.
4) Directe democratie: gelote burgerjury's worden ingesteld op verzoek van burgers die genoeg handtekeningen kunnen verzamelen voor een bepaalde kwestie. Over de voorstellen van de burgerjury's wordt per referendum gestemd. Dit scenario lijkt op de referenda zoals de gele hesjes die willen, maar ook op het Citizens' Initiative Review (CIR), dat is ontstaan in de VS en inmiddels wordt uitgeprobeerd in Zwitserland en Finland. Voorafgaand aan een referendum publiceert dan een groep gelote burgers, bij wijze van voorlichting voor alle stemgerechtigden, zowel inhoudelijke informatie als de stemverhouding onder de gelote burgers. Dit scenario lijkt overigens enigszins op het klassieke Atheense model.
Welk scenario de overhand zal krijgen, zal moeten blijken. Bij de Franse Convention citoyenne pour le climat, gaat het erom spannen of de door gelote burgers te presenteren voorstellen ter stemming worden voorgelegd aan het parlement, of direct via een referendum worden voorgelegd aan de kiezers.
Bron: La légitimité des assemblées citoyennes tirées au sort : quelle institutionnalisation pour la démocratie délibérative ?, december 2019